音乐帮助人们平衡情绪

2008年7月24日至25日，在越南社会科学人文大学举办的“文化与心理平衡疗法”研讨会上，社会科学人文大学心理学讲师陈秋香博士发表了一篇关于音乐疗法应用于残疾儿童的论文。音乐疗法在越南尚属新兴心理疗法，但被认为在帮助残疾儿童融入正常生活方面非常有效。研讨会期间，我们与陈秋香博士进行了简短的交谈。

记者（PV）问：女士，请问您在工作坊中介绍的艺术治疗方法针对的是哪一类残疾儿童？

- Tran Thu Huong 博士（TTH 博士）: 在我的文章中，我只是以最概括的方式讨论了残疾儿童的概念。这些儿童存在一些身体缺陷，导致其某些功能与正常儿童相比显著下降。我们知道，残疾是由多种原因造成的：先天性残疾、产后创伤、妊娠期中毒；意外事故；其他疾病导致的残疾……残疾的类型也多种多样：运动障碍、感觉器官障碍（失明、失聪等）、智力障碍（发育迟缓）以及其他类型的残疾。

在这次工作坊中，我主要讨论了针对智力障碍儿童和感觉障碍儿童（盲、哑）的艺术方法的使用。

PV问：那么音乐治疗对残疾儿童的目标是什么？

- TS. TTH：教导孩子们感受并表达被压抑在身体里的情绪，帮助他们更好地发展表达和沟通能力，扩大他们与他人和外界的联系。这使得残疾儿童能够过上更接近正常的生活。

PV：有哪些科学理论依据证实了音乐能给残疾儿童带来心理稳定的有效性？

- TS. TTH: 众所周知，声音的体验在我们早期的心理生活中就已记录，从我们在子宫里的那一刻起。科学家已经证明：声音参与了孩子的发育，这得益于母亲与孩子之间早期建立的关系。因此，如果母亲在怀孕期间注意定期聆听优美、稳定、明亮的音乐，那么出生后的孩子将拥有良好的发育基础。

从孩子出生的那一刻起，最常用、最常用的亲近方式就是音乐。周围人的声音、声音的响度、特定时长，这些构成了音调、节奏和全身运动的正弦曲线。这些因素吸引了孩子的注意力，并促使他改变自己，适应语言交流的世界。这帮助我们轻松地解释儿童情绪的形成、情绪的含义以及儿童情绪世界的结构。

[img class="caption" src="images/stories/2008/8/11/p7252411-large.jpg" border="0" alt="Tran Thu Huong 博士（照片：Thanh Ha）" title="Tran Thu Huong 博士（照片：Thanh Ha）" width="320" align="right" ]

围绕着孩子的词语代表着传递信息的部分内容。孩子可以从最初的音乐符号中得到滋养，很快发展出所接收的语言信息，被成年人吸收，并基于所学经验建立沟通关系。根据作家佩雷茨（2003）的说法，创造旋律的声音表达了人类的情感：爱、愤怒、复仇、怀旧，以及人们在生活和生存过程中所感受到的一切。

对于残障儿童来说，聆听声音以及重复声音和节奏，能够帮助他们更好地适应不断变化的环境，并表达自我。更具体地说，通过音乐，残障儿童能够创造、得到安慰、表达，并发挥创造力。与正常儿童一样，残障儿童拥有发挥创造力的权利，而音乐是他们的创作成果之一，是创造力冲动的形式之一，有时难以察觉，却始终鲜活存在。因此，音乐逐渐成为残障儿童建立社会关系过程中最有效的途径和工具。

PV问：您能描述一下音乐治疗对残疾儿童的具体作用吗？

- TS. TTH：音乐治疗有以下几种方式：教孩子通过发出声音的物体来感受和表达自己：孩子们听它，听别人说话，和别人一起玩；教孩子学习节奏段落并重现它们；观察别人的表情；要求孩子重现一段音乐；帮助孩子理解音乐和学习歌词；记住声音、歌词；教孩子如何全身心地投入到捕捉他们的感觉、感受、想象力和情绪中。

PV：那么音乐治疗最重要的一点是什么呢？

- TS. TTH音乐的影响重点在于激发孩子们的共鸣，并开启有效的沟通渠道。虽然并非仅仅通过音乐，而是通过创造和感知的声音，我们和孩子们可以开启对话、交流，并引导他们打破沟通障碍。换句话说，音乐治疗对残障儿童来说至关重要，因为孩子们可以用音乐来表达自己，并与周围的世界沟通。

音乐治疗过程中提到的一个关键概念是“和谐”。尽管世界音乐的表达方式各有不同，但音乐的和谐必然诠释着宇宙、自然以及人类的和谐。因此，丰富的音色、优美的旋律、激动人心的节奏，都是帮助儿童与自身、与世界和谐相处的宝贵途径。这才是音乐治疗真正而深刻的作用。音乐以这样的方式存在，在治疗残疾儿童的身心损伤和障碍方面具有特殊的意义。

PV：那么音乐治疗是作为一种单独的治疗方法还是必须与其他治疗方法相结合才能达到预期的效果？

- TS. TTH：音乐疗法不能单独使用，必须与其他治疗方法（例如放松疗法等）相结合，形成一种感官疗法，旨在通过声音和旋律缓解心理障碍，同时有助于减少损伤、身体疾病和身心疾病。音乐疗法是艺术疗法中的一种技术。

温尼科特表示，音乐疗法与其他艺术疗法一样，可以引导残疾儿童积极且富有创造力地参与社会关系。这种方法比传统的言语治疗方法所需时间更短。

PV您个人是否参加过针对残疾儿童的音乐治疗课程？效果如何？

- TS. TTH: Với trẻ khuyết tật thì chưa. Tôi đang "liều" sử dụng liệu pháp này trong việc chữa trị và chăm sóc cho một trẻ tự kỉ nhẹ và một trẻ hung tính, nhưng mới chỉ dừng lại ở việc để cho trẻ nghe âm thanh, nghe một bản nhạc không lời dành cho trẻ em. Mỗi khi làm việc với trẻ, tôi thường vừa bật nhạc để tạo cho trẻ có một cảm giác yên bình trong một không gian tràn ngập những giai điệu tươi sáng, nhẹ nhàng, vừa cho trẻ chơi các trò chơi như nặn đất, vẽ tranh,… Có thể nói rằng, âm nhạc giúp trẻ bình tâm và giúp tôi thiết lập được sợi dây liên hệ với chúng. Thông qua đó, trẻ đã học được một nguyên tắc cần thiết là tính kỉ luật, mở rộng thế giới tiếp xúc của chúng và trở nên hiền hoà hơn. Hiện nay, hai trường hợp này vẫn đang được tiếp tục.

PV: Hiện nay, ở Việt Nam, trị liệu bằng âm nhạc đã được áp dụng như thế nào?

- TS. TTH: Ở Việt Nam hiện nay chưa có nhiều cơ sở, cũng chưa có nhiều chuyên gia sử dụng âm nhạc trong chữa trị cho những nhóm đối tượng bị tổn thương tâm lí nói chung và cho nhóm trẻ khuyết tật nói riêng như một liệu pháp chữa trị khoa học. Tuy nhiên, đứng ở góc độ văn hoá, liệu pháp này đã được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Nó tự nhiên lắm. Đấy chính là những lời ru của bà, của mẹ khi chúng ta còn bé. Nó thấm đượm trong chúng ta và giúp cho chúng ta xây dựng những mối giao cảm sâu sắc với thế giới tự nhiên và với xã hội.

PV: Theo chị, trong tương lai, chữa trị bằng liệu pháp âm nhạc có nên được đưa vào nghiên cứu và giảng dạy với tư cách là một kĩ năng nghề nghiệp cho sinh viên chuyên ngành tâm lí học hay không?

- TS. TTH: Thực sự là nên. Thực tế, liệu pháp này được coi là một trong nhiều kĩ thuật của ngành tâm lí học trị liệu. Hướng sinh viên chuyên ngành tâm lí tới việc hiểu, nắm vững và sử dụng thành thạo các kĩ thuật, các phương pháp chữa trị cho các đối tượng bị tổn thương tâm lí trong xã hội là mục tiêu cơ bản trong đào tạo các nhà tâm lí học lâm sàng tương lai ở khoa Tâm lí học.

PV: Một câu hỏi cuối cùng, theo chị, phương pháp trị liệu âm nhạc có thể được áp dụng đối với các nhóm đối tượng khác ngoài trẻ khuyết tật hoặc trong một vài trường hợp cụ thể nào khác hay không?

- TS. TTH: Liệu pháp âm nhạc có thể được sử dụng với bất kì ai, không chỉ là với trẻ khuyết tật hoặc với những trẻ trong hoàn cảnh khó khăn. Bản thân chúng ta, mỗi khi có những căng thẳng nào đó khó giải toả, có những vấn đề khó giải quyết,… đều có thể sử dụng âm nhạc để khiến chúng ta bình tâm trở lại. Âm nhạc giúp chúng ta cân bằng lại cảm xúc của chính mình.

- PV: 感谢您的聊天。